Een Notabel Kookboekje uit 1514

Een notabel kookboekje uit 1514 is eind oktober verschenen bij uitgeverij Sterck & De Vreese.

EEN NOTABEL BOECXKEN VAN COKERYEN rolde in 1514 van de persen.
Het is het oudste gedrukte kookboek van de Lage Landen in het Middelnederlands. Drukker Vander Noot vertaalde voor dit kookboekje recepten uit de Franse bestseller de 'Viandier', het eerste Franse gedrukte kookboek uit 1486. Deze Nederlandstalige uitgave had veel invloed op latere kookteksten in de zestiende eeuw.

Marleen Willebrands, neerlandica en kookhistorica, hertaalde de 175 keukenrecepten in soepel Nederlands. Daaraan gaat achtergrondinformatie vooraf over uitgever Thomas vander Noot uit Brussel en zijn Nederlandstalig boekenfonds.
Zij bewerkte 30 recepten voor de kookliefhebber van nu, zoals de ‘venezoen’ van wildzwijn, de ‘moertroel’ van konijn, de ‘bipeper van kreeft’, diverse ‘vegan’ vastengerechten en de specerijenwijnen ‘clareit’ en ‘hypocras’.

Archeoloog Sebastiaan Ostkamp leidt de lezer binnen in de wereld van het kook-, eet- en drinkgerei van die dagen, zoals lepels, messen, kookpotten, mosterdpotten, bekers en baardmankruiken. Hij plaatst deze archeologische vondsten binnen de veranderende eet- en leefcultuur van die tijd.

In 1994 bezorgden de Vlaamse Ria Jansen-Sieben en ik al een summiere tekstuitgave. De tekst in gotische letter hebben wij toen omgezet in leesbare tekst in het Middelnederlands, voorzien van woordverklaringen.
Die transcriptie is ondergebracht in de basisbibliotheek van de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse letteren (DBNL).

 Norbert Mergen schreef een lovende boekrecensie over dit Notabel kookboekje .

 

PS Mijn website kookhistorie.nl is tijdelijk offline

Joop Witteveenprijs 2025 voor 'De verstandige kock'!

De verstandige kock heeft 6 juni jl. de Joop Witteveenprijs 2025 gewonnen!!

Na de eerste tekstuitgave uit 2006 in zwart-wit verscheen in 2022 een volledig herziene uitgave in kleur, en deze is nu prijswinnaar.  
De Joop Witteveenprijs is een prijs die sinds 2012 wordt toegekend aan het beste historische onderzoek op het gebied van eetcultuur in Nederland en Vlaanderen.

De verstandige kock of sorghvuldige huyshoudster was een kleine honderd jaar lang dé culinaire bestseller van Nederlandse bodem. Het is het enige gedrukte Nederlandstalige kookboek uit de zeventiende eeuw in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Amsterdamse druk uit 1669 werd als sluitstuk opgenomen in het driedelige Vermakelijck landtleven, een handleiding voor buitenplaatsbezitters om zelfvoorzienend te zijn. Een kookboek om lekker te koken met wat de grond schaft.

Ik hertaalde 194 keukenrecepten in modern-Nederlands en geef uitgebreide achtergrondinformatie bij dit bijzondere kookboek, dat ook een literaire invalshoek heeft vanuit het genre hofdicht.
Daarin wordt aan de hand van een wandeling door de tuin het buitenleven en de buitenplaats bezongen van de dichter. De Zeeuwse Petrus Hondius, maar ook Constantijn Huygens en Jacob Cats wijdden vele dichtregels aan hun buitenplaatsen de Moufeschans (Terneuzen), Hofwijck (Voorburg) en Sorghvliet (Den Haag). Deze dichters bezongen het nut van het landleven zoals de klassieke dichters Vergilius en Horatius dit al duizenden jaren geleden bezongen in de gedichten Georgica en Beatus Ille. Daarnaar wordt in dit Vermakelijck landtleven ook naar verwezen.

Dit keer werkte ik niet alleen, maar met de hulp van twee anderen, namelijk Alexandra van Dongen, kunsthistorica en conservator bij Museum Boijmans van Beuningen en Manon Henzen, culinair historica en eigenaar van historisch kookatelier eet!verleden. Alexandra beschrijft het keuken- en tafelgerei dat voorkomt in De verstandige kock aan de hand van eigentijdse schilderijen en voorwerpen, en koppelt dit aan de recepten. Manon bewerkte twintig tongstrelende recepten voor de moderne keuken. Zo kan iedereen de smaak van de zeventiende eeuw ontdekken.

Meer informatie over deze prijs, die tegenwoordig wordt georganiseerd en uitgereikt door de Stichting Historische Eetcultuur, zie Joop Witteveenprijs.

Een lovende recensie over dit boek schreef Norbert Mergen

.