zondag 17 februari 2013

Warm eten in de zeventiende eeuw

Vandaag te gast bij de VPRO bij het radioprogramma OVT.  Dat was naar aanleiding van een artikel dat we hebben geschreven over ons Grachtengordelkookboek. Dat artikel staat in het februarinummer van Ons Amsterdam. Een special over 400 jaar Amsterdamse grachten.

We hadden maar weinig tijd om te vertellen: ruim 10 minuten. Ik aarzelde op een gegeven moment bij mijn antwoord op de vraag wat mensen in de zeventiende eeuw aten. Daar is veel over uit te leggen. Het hangt er ook maar vanaf: welke maaltijd, welke sociale klasse (wie) en bij welke gelegenheid (wanneer).
Hier volgt een korte toelichting, waarin ik me beperk tot de dagelijkse warme maaltijd van de gegoede burgerij. De recepten voor die maaltijden zijn te vinden in het zeventiende-eeuwse Amsterdamse kookboek De verstandige kock (1669).

De warme maaltijd
In de zeventiende eeuw bestond de warme (middag)maaltijd van de gegoede burgerij meestal uit twee, soms drie gangen. In hogere kringen begon men de maaltijd met een koude of lauwe salade, bereid uit diverse rauwe of gekookte fijne groenten. De eerste gang kon ook bestaan uit een potagie, een soort dikke met brood gebonden soep.
Daarna volgde het hoofdgerecht met één of twee vlees- of visgerechten, eiergerechten, meelspijzen, soms aangevuld met één of twee potspijzen. Vers vlees was duur. Bij alle gangen werd brood gegeten. Aardappelen at men toen nog niet. Die werden pas in de achttiende eeuw gemeengoed.
Als ‘nagerecht’ at men meestal brood, kaas en boter, met daarbij soms noten. Het zoete toetje is van latere datum. Daarnaast konden op zon- en feestdagen allerlei soorten rauwe, gestoofde of gedroogde vruchten op tafel komen met daarbij gesuikerde specerijen zoals kaneel en anijs, en zoet gebak. Bij de maaltijd van de gegoede burgerij werden bier en wijn gedronken.

Kweeperensnoepjes
Tijdens de uitzending trakteerden wij op kweeperensnoepjes. Het originele recept en het bewerkte recept zijn te vinden op mijn website Kookhistorie.nl, bij recepten van De verstandige kock